Yazar arşivleri: Sedef Güngör

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığını Önlemenin Yolları

 

           

Günümüzde, teknolojinin gelişimiyle birlikte, çocukların da teknolojik aletlere erişimi kolaylaştı. Okul öncesi dönemden başlayarak çocuklar, televizyon, telefon ve tablet gibi teknolojik aletlerle daha çok vakit geçirmeye başladı.  Hatta bazı durumlarda, çocukların sosyal aktivitelerden, etkinliklerden ve oyunlardan uzaklaştığı gözlemlendi. Bu da çocuklarda duygusal problemlerin artmasına yol açtı. Bu nedenle günümüzde, çocukların teknolojiye olan ilgisinin çoğunlukla bağımlılık boyutuna ulaştığı söylenebilir. Peki ebeveyn olarak çocuklarınızın teknolojiye bağımlı hale gelmemesi için neler yapabilirsiniz?

  1. Gerçekçi olun, teknolojik aletleri tamamıyla yasaklamaya kalkmayın. Teknoloji çağında çocukların tablet, televizyon gibi teknolojik aletlerden uzak tutmak mümkün değildir. Teknolojiyi bilgi edinmek ve öğrenmek için kullanacakları birçok zaman olacaktır. O nedenle teknolojik aletleri ‘kötü’ diye nitelendirip, tamamen ortadan kaldırmak bir yarar sağlamayacağı gibi, çocuğunuzla büyük çatışmalar yaşamanıza sebep olabilir.
  2. Kendi ekran bağımlılığınıza dikkat edin. Çocuklar onlara neyi öğütlediğimize değil, nasıl davrandığımıza bakarlar. Onların bağımlılığına sınırlandırma getirirken, kendi davranışlarımız dikkat etmemiz de yarar var.
  3. Çocuğunuzla teknolojinin yararlı ve zararlı noktalarını konuşun. Çocuklara öğrenme ve bilgi edinme amaçlı olduğundan teknolojinin yararlı olduğunu anlatın. Bununla birlikte, internet ortamında çocuğunuzun kendisini koruması gereken noktaları da mutlaka konuşun.
  4. Teknoloji kullanımı ile ilgili süreye birlikte karar verin. Bağımlılığa dönüşmemesi için süreyle ilgili mutlaka bir sınırlandırma getirmeye dikkat edin. Ancak süreye karar verirken çocuğunuzla birlikte görüş birliğine varmaya çalışın.
  5. Teknolojik aletleri kullanıma geçmeden önce görevlerini tamamlamasını isteyin. Teknolojik alet kullanımına geçiş yapmadan önce çocuğunuzun yapması gereken görevleri birlikte belirleyin. Bu görevleri tamamladıktan sonra geçiş yapmasına dikkat edin.
  6. Ev ortamında teknolojik aletlerin kullanılabileceği alanları belirleyin. Çocuğunuzun tablet, telefon gibi aletleri kullanamayacağı yerleri belirleyin. Örneğin; mutfakta, yemek yerken tablet, telefon kullanımına izin vermeyin. Yatak odasında, uykuya geçmeden önce tablet, telefon kullanılamayacağını belirtin. Bu teknolojik aletleri kullanabileceği, günlü krutinini bozmayacak alanları net bir şekilde belirtin.
  7. Boş zamanlarını değerlendirebileceği eğlenceli aktiviteler yaratın. Çocuğunuzu internet oyunlarından uzak tutabilmenin bir yolu da, çocuğunuzun gerçekten eğlenebileceği aktiviteler yaratmaktır. Bu tür aktiviteler dışında çocuğunuzu ilgisine göre spor, drama gibi alanlara yönlendirebilirsiniz.  Yerine bir şey koymadığınız zaman, çocuğunuz daha kolay ve ısrarlı bir şekilde internet oyunlarına yönelecektir.

 

Uzm. Klinik Psk. Sedef Güngör

Kaynakça:

https://www.healthxchange.sg/children/parenting-tips/tips-prevent-tech-addiction-children

http://www.worldofmoms.com/articles/setting-tech-time-for-your-children/1350/4

Çocuklarda Sosyal Becerileri Geliştirmek

 

Çocuklar, okula başlamaları ile birlikte ev ortamından farklı sosyal bir dünyaya adım atmış olurlar. Bu sosyal ortama uyum sağlayabilmeleri için birçok sosyal beceriyi yerine getirmeleri beklenir. Diğer çocuklarla ilişki kurmak, ilişkilerini uyumlu şekilde sürdürebilmek ve gruba uyumlu hareket edebilmek en temel sosyal becerilerdir. Yapılan araştırmalar, sosyal beceriler konusunda yetersiz olan çocukların okul ortamında hem akademik hem de duygusal problemler yaşayabileceğiniz göstermiştir. Sosyal becerileri iyi olan çocukların ise, okul ortamında kendilerini daha mutlu ve özgüvenli hissederken aynı zamanda akademik olarak daha başarılı oldukları belirtilmiştir.

  1. Çocuklarda İlişkiyi Başlatma Becerileri

Çocukların sosyal ortamda ilişkiyi başlatabilme becerisi en temel becerilerden biridir. Kimi çocuklar sosyal ortamda daha çekingen ve pasif kalabilmekte, arkadaşlık kurmakta zorlanabilmektedir.  Bu tür durumlarda, çocuğunuz birlikte vakit geçirebileceği küçük bir grup kurarak, okul dışı aktiviteler organize etmek yararlı olacaktır. Bunun dışında, çocuğunuzu zorlamadan, onun hızın ayak uydurarak ancak diğer çocuklarla nasıl tanışacağı konusunda destek vererek yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuzu başkalarıyla tanıştırarak değil, nasıl tanışabileceği konusunda fikir üretmesini isteyerek onu destekleyebilirsiniz.

2. Çocuklarda  Sosyal Ortama Uyum Becerileri

Çocukların sosyal ortamda ilişkilerini uyumlu şekilde sürdürebilmeleri de en temel becerilerdendir. Çocukların sosyal durumlarda karşısındakiyle empati kurabilme becerisi ve yaşadığı sosyal problemi çözebilme becerisi de uyumlu ilişki geliştirebilmesinde en temel şeylerdir. Çocuğunuzun empati becerilerini geliştirmek için yaşına uygun kitaplardan veya filmlerden faydalanabilirsiniz. Kitap ve filmlerdeki karakterlerin durumlar karşısında ne hissetmiş olabileceğiniz sorgulatabilirsiniz. Bunun dışında, siz de çocuğunuza karşı empatik bir tavırla yaklaşarak ona rol model olabilirsiniz. Yine karakterlerin sosyal problemleri nasıl çözdüğüne dikkat çekebilirsiniz. Aynı şekilde günlük hayatta yaşadığınız sosyal bir problemi nasıl çözdüğünüzü paylaşarak ona rol model olabilirsiniz.

3. Çocuklarda Kendini İfade Etme Becerileri

Çocukların bulundukları ortamda kendilerini ifade edebilmeleri ve kendilerini savunabilmeleri de önemli bir beceridir. Çocuğunuzun kendini daha rahat ifade edebilmeyi öğrenmesi için, günlük hayatta çocuğunuzun fikrini sorarak, ona fikirlerinin değerli olduğunu hissettirebilirsiniz. İstemediği şeylerde ‘hayır’ diyebilmesi için, evde sizinle birlikteyken ‘hayır’ deme provaları yapmasına izin verebilirsiniz. Hep sizin fikrinizi, onayınızı alma alışkanlığı varsa, fikir veya onay vermemeye dikkat edin. Kendi fikirlerine güvenerek hareket etmesi konusunda teşvik edebilirsiniz.

Çocuğunuzun sosyal beceriler konusunda yetersiz olduğunu ve sosyal ortamda problem yaşadığını düşünüyorsanız, sosyal beceri gruplarına ya da drama çalışmalarına katılabilirsiniz. Bu tür sosyal beceri çalışmalarının yapıldığı grup ortamları çocukların hem beceri kazanma hem de küçük bir grup içerisinde kazandıkları beceriyi deneme fırsatı sunmaktadır. Dış dünyanın küçük bir simülasyonunda bu becerileri denemek, çocukların kazanımlarını daha geniş bir sosyal çevreye aktarmasına yardımcı olacaktır

Uzm.Psk. Sedef Güngör

Ataş, A. T. & Efeçınar, İ. (2017). Çocuklar için Gerçek Yaşam Becerileri. İstanbul: Remzi Kitabevi

Çocuklarda Özgüveni Geliştirmek

 

Çocuklarda özgüven duygusunu geliştirecek en önemli ortam, aile ortamıdır. Çocukların kendi hakkındaki düşünceleri, duyguları ve beklentileri, birçok anlamda ailenin çocuk hakkındaki düşünce ve beklentileri ile belirlenir.  Aile çocuğu ne kadar farkında olur ve buna uygun bir beklenti geliştirirse, çocuk da kendisiyle ilgili gerçekçi bir beklenti geliştirebilir. Bu gerçekçi beklentileri yerine getirebilen çocuğun özgüveni gelişmeye başlar. Kendini farkında olur, kendine uygun hedefler belirlemeye başlar.

Günümüzde ebeveynler çocuklarında özgüven kavramını geliştirmeye çalışırken, farkında olmadan çocuğa çok fazla yük ve kaygı yüklemektedirler. Ebeveynler çocukların becerilerinden ve yapabileceklerinden bağımsız olarak, çocuklarından çok fazla şey beklemektedir. Çocuklar da kendileri ile ilgili düşüncelerini bu beklentilere göre şekillendirmektedir. Bu beklentileri farkında olan, ancak yerine getiremediğini hisseden çocuk kendini yetersiz hisseder ve kendine güvenmekte zorlanır.  Çocuğa yüksek beklentiyle yaklaşmak kadar, çocuğun yaptıklarını abartarak pohpohlamak ve övmek de çocuğun özgüvenini olumsuz etkileyebilir. Çocuk, hem her yaptığı işte onay almaya ve övülmeye alışır, hem de kendi yaptığı işle ilgili gerçekçi bir algı geliştirmekte zorlanır. Çocuğun yaptığı işleri kendi başına değerlendirmesi ve kendi kendini övmesi konusunda cesaretlendirmek gerekir. Kendini tanımayı ve kendini doğru şekilde değerlendirmeyi öğrenen çocuk,  kendine güvenebilir ve kendine göre hedefler belirleyebilir. Başkalarının beklentilerine, onayına ve beğenisine göre hedef belirleyen çocuk ise yapamadığında reddedileceği duygusuyla da başa çıkmaya çalışır.

Ebeveynlerin hata yapma ve başarısız olmaya karşı verdikleri tepkiler de çocuğun özgüveni üzerinde etkilidir. Ebeveynler hataya karşı hoşgörülü olmakta zorlanıyorsa,  çocuğa her şeyin mükemmel yapılması gerektiği ile ilgili mesaj iletiyorsa, çocuk da kendi hatasına hoş görülü yaklaşamaz. Kendini eleştirebilir, kendini mutsuz hissedebilir ve motivasyonu düşebilir.  Çocuğun başarısızlığını ve hatalarını, ailenin hoşgörülü bir şekilde karşılaması gerekir. Çocuğun tekrar deneme ve çabalama konusunda cesaretlendirilmesi gerekir.  Çocuğunuzun göstermiş olduğu çabayı görmek ve övmek, çocuğu tekrar denemesi konusunda teşvik edecektir.

Çocuğun özgüvenini geliştirmek için ebeveynin çocuğun becerilerine göre sorumluluklar vermesi gerekir. Birçok şeyi çocuk yerine yapmak, çocuğun neler yapabileceğini görmesine engel olur. Kendi başına sorumlulukları yerine getirebilen çocuk ise, yapabileceklerine ve kendine güvenmeye başlar. Çocuğun yaşına uygun olarak, belirli seçimler yapmasına ve kararlar almasına izin vermek de, çocuğun özgüveninin gelişimine katkı sağlar.  Çocuğun fikrini alabileceğiniz durumlarda, onun da fikrini almak, ona güvendiğinizi hissettirir. Çocuk da kendine güvenerek, kendini ifade etmeyi ve fikrini söylemeyi öğrenir.

 

Uzm.Psk. Sedef Güngör

https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/gradeschool/Pages/Helping-Your-Child-Develop-A-Healthy-Sense-of-Self-Esteem.aspx

https://www.todaysparent.com/family/parenting/how-to-build-your-childs-self-esteem/

 

Çocuklarda Uyku Düzenini Oluşturmak

 

Uyku, çocukların biyolojik ve psikolojik gelişimi açısından önemli bir yere sahiptir. Çocukların uyku ihtiyacı yaşa göre değişkenlik göstermektedir. Çocukları uyku ihtiyacının yanı sıra uyku düzeni de çok önemlidir.

Çocuklardaki uyku problemleri uykuya dalmakta zorluk, uykuyu sürdürememe, gece uyanmaları veya gündüz uyuklama, sürekli uyku hali şeklinde görülebilmektedir. Bunun yanı sıra fiziksel problemlerle bağlantılı olarak uyku apnesi, uyurgezerlik gibi uyku problemleri görülebilmektedir. Bu tür uyku problemleri çocuklarda;

  • Sakarlıklar ve kazalar,
  • Davranış problemleri,
  • Duygusal problemler,
  • Hafıza, konsantrasyon ve öğrenme sorunları,
  • Akademik sorunlar gibi problemlere yol açabilmektedir.

Çocuklardaki uyku problemleri eğer fiziksel bir nedene bağlı olarak ortaya çıkıyorsa, fiziksel problemin ortadan kaldırılması önemlidir. Ancak çocuklardaki uyku problemleri, uyku düzeninden kaynaklanıyorsa, ebeveynler mutlaka çocuklar için uygun olan uyku düzenini sağlamalıdır. Uyku düzenini oluşturmak için;

  • Çocuğun yaşına uygun olarak uyku saatlerini net şekilde belirleyebilirsiniz.
  • Uykuya geçiş yapmadan önceki bir saat fiziksel aktivitelerin bitirilmesi, daha sakin aktivitelere geçilmesi önemlidir.
  • Uykuya geçiş yapmadan önceki yarım saati, diş fırçalama gibi uyku öncesi hazırlıklara ayırabilirsiniz.
  • Uykuya geçiş yaptığınızda kitap okuma gibi rahatlatıcı aktivitelere vakit ayırabilirsiniz. Ancak sohbet etme veya oyun oynama gibi aktiviteler çocuğun uykuya geçişini zorlaştırabilir.
  • Çocuğunuza dokunarak, onun rahatlamasına ve daha rahat uykuya geçiş yapmasına yardımcı olabilirsiniz.
  • Uykuya geçiş sırasında ev ortamının düzenlenmesi de önemlidir. Evde gürültünün olmaması, ışıkların kapanması önemlidir.
  • Uyku düzenini sağlamak için tutarlı ve sabırlı olmak önemlidir. Eğer çocuğunuzun yataktan kalkmakta ısrar ediyorsa, her seferinde sabırlı ve sakin kalarak onu tekrar yatağa yatırabilirsiniz.

Uzm. Psk. Sedef Güngör

 

Kaynakça:

Erdoğan, G., (2016). Hayat Evde Başlar. İstanbul: Destek.

Shatkin, J., P. (2009). Treating Child and Adolescent Mental lllness. New York: Norton.